Tìm hiểu về Văn bản và phương thức biểu đạt văn bản – lớp 6

Tìm hiểu về Văn bản và phương thức biểu đạt văn bản – lớp 6

Trong thực tế, hàng ngày chúng ta đã sử dụng nhiều loại văn bản vào các mục đích khác nhau nhưng nhiều người lại chưa biết gọi nó là văn bản, chưa gọi mục đích cụ thể thành tên gọi. Bài học dưới đây sẽ giúp các em biết cách gọi tên các mục đích cụ thể đó qua nội dung bài Văn bản và phương thức biểu đạt văn bản trong chương chình Văn học lớp 6.

1. Tìm hiểu chung về văn bản và phương thức biểu đạt

1.1. Mục đích giao tiếp:

Trong đời sống hàng ngày, để biểu đạt cho mọi người hay một ai đó hiểu về một tư tưởng, nguyện vọng thì người ta thường dùng cách nói hoặc viết là phổ biến. Khi dùng lời nói hay chữ viết (ngôn từ) để truyền đạt mong muốn hay ý tưởng của mình người ta có thể dùng lời nói (nêu văn nói), có thể dùng chữ viết (nếu văn viết).

Như vậy, khi biểu đạt một tư tưởng, tình cảm, hay nguyện vọng của cá nhân thì người ta đã dùng  ngôn từ để tham gia vào hoạt động giao tiếp (có người nói, người nghe) đó chính là hoạt động giao tiếp.

Giao tiếp là hoạt động truyền nhận, tiếp nhận tư tưởng, tình cảm bằng phương tiện ngôn từ. Trong cuộc sống con người, trong quan hệ giữa con người với con người trong xã hội, giao tiếp đóng vai trò vô cùng quan trọng không thể thiếu. Không có giao tiếp, con người không thể hiểu nhau, không thể trao đổi với nhau bất cứ điều gì. Không có giao tiếp, xã hội sẽ không tồn tại. Ngôn từ là phương tiện quan trọng nhất để thực hiện giao tiếp. Nói gọn lại, đó là giao tiếp ngôn từ.

Em dùng ngôn từ nhằm truyền đạt cho người khác một nội dung nào đó là em đang giao tiếp. Hoạt động giao tiếp của em nhằm hướng vào một mục đích nhất định, đó là mục đích giao tiếp.

1.2. Văn bản

Khi muốn biểu đạt tư tưởng, tình cảm, nguyện vọng ấy một cách đầy đủ, trọn vẹn cho người khác hiểu thì  cần phải biểu đạt đầy đủ, trọn vẹn (nghĩa là phải nói và viết có đầu có đuôi, mạch lạc, có lí lẽ). Việc biểu đạt một cách đầy đủ, nói cách khác là phải tạo lập một văn bản.

1.3. Phương thức biểu đạt văn bản

Với những mục đích giao tiếp cụ thể khác nhau, người ta sẽ phải sử dụng những kiểu văn bản với các phương thức biểu đạt khác nhau sao cho phù hợp nhất với hoàn cảnh. Sau đây là sáu kiểu văn bản tương ứng với sáu phương thức biểu đạt, bên cạnh đó là mục đích giao tiếp có sẵn phù hợp với chính phương thức biểu đạt đó.

– Các mục đích giao tiếp cụ thể như sau:

+ Trình bày diễn biến sự việc

+ Tái hiện trạng thái sự vật, con người

+ Nêu ý kiến đánh giá, bàn luận

+ Bày tỏ tình cảm, cảm xúc

+ Giới thiệu đặc điểm, tính chất, phương pháp

+ Trình bày ý muốn, quyết định nào đó, thể hiện quyền hạn, trách nhiệm giữa người và người.

2. Bài tập luyện tập

+ Các văn bản dưới đây sử dụng phương thức biểu đạt nào:

a) Một hôm, mẹ Cám đưa cho Tấm và Cám mỗi đứa một cái giỏ, sai đi bắt tôm, bắt tép và hứa, đứa nào bắt được đầy giỏ sẽ thưởng cho một cái yếm đỏ. Tấm vốn chăm chỉ, lại sợ dì mắng nên mải miết suốt buổi bắt đầy một giỏ cả tôm lẫn tép. Còn Cám quen được nuông chiều, chỉ ham chơi nên mãi đến chiều chẳng bắt được gì. Thấy Tấm bắt được đầy giỏ, Cám bảo chị:

Chị Tấm ơi, chị Tấm!

Đầu chị lấm

Chị hụp cho sâu

Kẻo về dì mắng

Tấm tưởng thật, hụp xuống thì Cám trút hết giỏ tôm tép của Tấm vào giỏ mình, rồi chạy về nhà trước.

(Tấm Cám)

b) Trăng đang lên. Mặt sông lấp loáng ánh vàng. Núi Trùm Cát đứng sừng sững bên bờ sông thành một khối tím thẫm uy nghi, trầm mặc. Dưới ánh trăng, dòng sông sáng rực lên, những con sóng nhỏ lăn tăn gợn đều mơn man vỗ nhẹ vào hai bên bờ cát.

(Khuất Quang Thuỵ, Trong cơn gió lốc)

c) Muốn xây dựng một đất nước giàu mạnh thì phải có nhiều người tài giỏi. Muốn có nhiều người tài giỏi thì học sinh phải ra sức học tập văn hoá và rèn luyện thân thể, bởi vì chỉ có học tập và rèn luyện thì các em mới có thể trở thành những người tài giỏi trong tương lai.

(Trích Tài liệu hướng dẫn đội viên)

d)

 Trúc xinh trúc mọc đầu đình

Em xinh em đứng một mình cũng xinh.

 (Ca dao)

đ) Nếu ta đẩy quả địa cầu quay quanh trục theo hướng từ tay trái sang tay phải mà chúng ta gọi là hướng từ tây sang đông thì hầu hết các điểm trên bề mặt quả địa cầu đều chuyển động, đều thay đổi vị trí và vẽ thành những đường tròn.

(Theo Địa lí 6)

+ Gợi ý đáp án: Mục đích giao tiếp của các văn bản:

a) Kể lại chuyện Tấm bị Cám lừa lấy hết tôm tép.

b) Miêu tả lại cảnh đêm trăng.

c) Kêu gọi, thuyết phục học sinh cố gắng học tập và rèn luyện;

d) Bày tỏ tâm tình;

đ) Giới thiệu về sự quay của Trái Đất

Trên đây, vừa mang đến cho các em những kiến thức cơ bản nhất trong nội dung bài học Văn bản và phương thức biểu đạt văn bản. Hy vọng với những nội dung trên sẽ giúp các em học tốt chương trình Văn học lớp 6.