Đạo đức là gì? Phân biệt và xác định mối quan hệ giữa đạo đức và pháp luật?

Đạo đức là gì? Đạo đức là thước đo cho lương tâm, nhân cách của một con người, có tác dụng là những chuẩn mực xã hội mà nhờ đó con người tự nguyện điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với lợi ích của cộng đồng, xã hội. Bài viết dưới đây của trường thcs-thptlongphu sẽ cung cấp thông tin về khái niệm phạm trù đao đức, ví dụ về đạo đức trên thực tế và so sánh điểm khác nhau giữa đạo đức với pháp luật. Mời bạn đọc tham khảo. Đạo đức là gì? Đạo đức là một từ Hán-Việt, được dùng từ xa xưa để chỉ một yếu tố trong tính cách và giá trị của mỗi con người. Là hệ thống các quy tắc về chuẩn mực của cộng đồng và xã hội. Đạo là con đường, đức là tính tốt hoặc những công trạng tạo nên. Khi nói một người có đạo đức là ý nói người đó có sự rèn luyện thực hành các lời răn dạy về đạo đức, sống chuẩn mực và có nét đẹp trong đời sống và tâm hồn. Đạo đức được xem là khái niệm luân thường đạo lý của con người, nó thuộc về vấn đề tốt-xấu, hơn nữa xem như là đúng-sai, được sử dụng trong 3 phạm vi: lương tâm con người, hệ thống phép tắc đạo đức và trừng phạt đôi lúc còn được gọi giá trị đạo đức; nó gắn với nền văn hoá, tôn giáo, chủ nghĩa nhân văn, triết học và những luật lệ của một xã hội về cách đối xử từ hệ thống này. Đạo đức mang đến các quy phạm, chuẩn mực để đánh giá ý thức xã hội. Qua đó mà con người biết tiết chế, điều khiển các hành vi của mình phù hợp. Tham gia vào các quan hệ xã hội, con người phải tuân thủ nguyên tắc, thực hiện trách nhiệm chung. Đạo đức cũng là yếu tố quan trọng đánh giá ý thức, làm nên nhân cách của một con người. Đạo đức và pháp luật đều mang đến các chuẩn mực, điều chỉnh và uốn nắn chúng ta. Cùng tìm hiểu mối liên hệ cũng như tính chất tác động của đạo đức và xã hội Đặc điểm của đạo đức: Đạo đức có khía cạnh quy định rất rộng trong sinh hoạt, đời sống của con người. Về các phạm trù thuộc đời sống tinh thần của xã hội, tác động lên nhận thức của con người. Nhờ đó con người tự nhận thức, tự giác điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp trước những lợi ích đặt ra. Cũng như quan tâm trước thái độ đánh giá của người khác về mình. Đạo đức được thể hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội. Các cá nhân, tập thể đều phải ràng buộc đạo đức trong cộng đồng của họ. Bởi nếu không họ có thể bị tẩy chay, mất uy tín,… Đạo đức được nhắc đến là những hệ thống chuẩn mực đánh vào thái độ, cách sống của con người. Nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội với mục đích duy trì, phát triển và bảo vệ trật tự xã hội theo quan điểm của giai cấp thống trị. Trong đó, các lý tưởng được hiện thực hóa để áp dụng trong cuộc sống. Thành phần cấu tạo nên đạo đức Nghe hai từ “đạo đức” có vẻ dễ dàng tuy nhiên nó lại mang hình thái khá phức tạp. Nắm bắt được cấu trúc của nó giúp bạn hiểu sâu hơn về thuật ngữ này. Ý thức đạo đức Trong đạo đức, thành phần đầu tiên phải kể đến là ý thức. Ý thức đạo đức là những nguyên tắc và chuẩn mực hành vi phù hợp mà con người dựa theo để hành xử, đồng thời cũng bao gồm cả mặt cảm xúc và tâm tư tình cảm của mỗi con người. Xét trên phương diện là một hình thái ý thức xã hội, đạo đức chính là sự thể hiện thái độ nhận thức của một ai đó trước những hành vi của mình dựa trên những quy chuẩn xã hội đặt ra trước đó. Nói như vậy có nghĩa là ý thức đạo đức chính là phần nhận thức của mỗi cá nhân trước một sự việc hiện tượng sắp xảy ra với mình. Nhờ có thành phần này mà hành động của mỗi người sẽ được hoàn thiện hơn. Hành vi đạo đức Hành vi đạo đức chính là những hành động được thực hiện bởi 1 cá nhân nào đó ra bên ngoài. Sẽ có hành vi hợp với quy chuẩn với xã hội nhưng cũng có những hành vi không phù hợp. Vậy làm sao để phân biệt đâu là hành vi đạo đức và phi đạo đức? Nhiều người sẽ nói rằng muốn phân biệt được hành vi đạo đức hay phi đạo đức chỉ cần nhìn vào kết quả. Tuy nhiên sự thật lại chưa hoàn toàn đúng, bởi vì có những thứ kết quả là sai nhưng nguyên nhân thì là bất đắc dĩ, trong trường hợp họ không còn sự lựa chọn nào khác. Động cơ hành vi rất quan trọng, một hành vi đạo đức cần phải có nguyên nhân vì lợi ích của người và cộng đồng. Vai trò của đạo đức đối với sự phát triển của cá nhân và xã hội Lịch sử xã hội loài người đã khẳng định tầm quan trọng của đạo đức trong quá trình tổ chức thiết lập, duy trì trật tự, ổn định và phát triển xã hội. Tùy theo trình độ phát triển kinh tế – xã hội mà sự tác động của đạo đức đến cá nhân và xã hội có khác nhau. Vai trò của đạo đức được thể hiện như sau: – Đạo đức là một trong những phương thức cơ bản để điều chỉnh hành vi con người, một sự điều chỉnh hoàn toàn tự nguyện, tự giác, không vụ lợi trong một phạm vi rộng lớn. – Đạo đức góp phần nhân đạo hóa con người và xã hội loài người, giúp con người sống thiện, sống có ích. – Đạo đức thể hiện bản sắc dân tộc trong quan hệ quốc tế, là cơ sở để mở rộng giao lưu giữa các giá trị văn hóa của dân tộc, quốc gia với các dân tộc, quốc gia khác. – Đạo đức góp phần giữ vững ổn định chính trị – xã hội, qua đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội. Sự khác nhau giữa đạo đức và pháp luật Trong khi pháp luật do Nhà nước ban hành và được đảm bảo thực hiện bằng những biện pháp cưỡng chế có khi rất nghiêm khắc như hình phạt tù, tử hình,… thì đạo đức lại được đảm bảo thực hiện bằng những biện pháp mang tính xã hội và thường ít nghiêm khắc hơn. Mặc dù đạo đức không có bất kỳ biện pháp đảm bảo thực hiện nào từ phía Nhà nước và ít nghiêm khắc hơn nhưng hiệu quả trong việc điều chỉnh hành vi của con người không lại hề kém cạnh pháp luật. Vì đạo đức tác động hành vi của con người qua dư luận xã hội và nó có sức mạnh to lớn trong việc tác động đến ý thức và hành vi của con người. Việc truy cứu trách nhiệm pháp lý còn có thời hiệu nhưng sự lên án, xử lý của đạo đức, của dư luận xã hội và của chính lương tâm con người thì không phụ thuộc vào thời hiệu nào cả, trái lại rất triền miên, day dứt, thậm chí suốt cả cuộc đời người vi phạm. Dựa vào các tiêu chí đánh giá khách quan, chúng tôi xin gửi đến bạn đọc sự khác nhau giữa đạo đức và pháp luật như sau: Tiêu chí Đạo đức Pháp luật Khái niệm Hệ thống các quy tắc, yêu cầu đối với hành vi xã hội của con người, trong đó xác lập những quan điểm, quan niệm chung về công bằng và bất công, về cái thiện và cái ác, về lương tâm, danh dự, trách nhiệm và những phạm trù khác thuộc đời sống đạo đức tinh thần của xã hội. Hệ thống các quy tắc xử sự do nhà nước ban hành và được bảo đảm thực hiện, thể hiện ý chí nhà nước, điều chỉnh các quan hệ xã hội. Nguồn gốc hình thành Từ thực tế cuộc sống và nhận thức của con người Các quy tắc xử sự trong đời sống xã hội, được nhà nước ghi nhận thành các quy phạm pháp luật Nội dung Những triết lí, quy tắc, bài học ứng xử trong cuộc sống Các quy tắc xử sự (việc được làm, không được làm…) Hình thức thể hiện Nhiều hình thức: truyền miệng, được ghi chép lại,… 1 hình thức: Văn bản pháp luật Phương thức tác động Giáo dục, tuyên truyền Giáo dục, cưỡng chế bằng quyền lực nhà nước Tính chất Không bắt buộc, mang tính chung chung và không thống nhất Bắt buộc, chính xác, thống nhất Không thực hiện Không bị xử phạt Bị xử lý theo quy định của pháp luật Chủ thể ban hành Do ông cha đúc rút, truyền lại qua quá trình sống lâu dài Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền Phạm vi Rộng hơn pháp luật (do có một số khía cạnh pháp luật không quy định như trong lĩnh vực tình bạn, tình yêu, sự giúp đỡ lẫn nhau trong đời sống hằng ngày…) Điều chỉnh quan hệ xã hội do nhà nước quy định Mối quan hệ giữa đạo đức và pháp luật Đạo đức là những chuẩn mực mà xã hội thừa nhận nó để điều chỉnh hành vi của con người. Pháp luật cũng vậy, nhưng pháp luật là do nhà nước – giai cấp thống trị lập ra để bảo về giai cấp mình, bảo vệ nhân dân, bắt buộc con người ở trong hoàn cảnh đó phải xử xự như vậy. Pháp luật ban hành dựa trên những chuẩn mực đạo đức, những tập quán, hành vi mà con người xử xự, chấp nhận nó. pháp luật là đạo đức nhưng đạo đức chưa hẳn là pháp luật. VD: pháp luật hôn nhân gia đình cấm những người có quan hệ trong phạm vi 3 đời kết hôn với nhau. Ở ngoài xã hội cũng không có ai chấp nhận những người này được kết hôn với nhau. Tuy nhiên vấn đề khác biệt nhất ở đây đó là: Đạo đức do con người thừa nhận, những hành vi bị xem là vô đạo đức không bị chủ thể nào áp dụng các biện pháp chế tài. Vì mỗi con người xem xét mỗi hành vi đó dưới nhiều góc độ khác nhau, vào quan niệm chủ quan của họ. Pháp luật đã được nhà nước ban hành bắt buộc mọi người ở trong hoàn cảnh đó phải xử sự như vậy. Do đó hành vi bị coi là vi phạm pháp luật sẽ bị chủ thể – Nhà nước áp dụng các biện pháp chế tài, nó mang tình giáo dục những người khác trong xã hội và nhờ có pháp luật xã hội của chúng ta có sự công bằng, bình đẳng. Cụ thể mối quan hệ giữa pháp luật và đạo đức được thể hiện: Tác động của đạo đức tới pháp luật Có thể thấy đạo đức là nền tảng tinh thần để thực hiện các quy định của pháp luật. Các cá nhân trong xã hội thực hiện một hành vi pháp luật hợp pháp có thể do xuất phát từ các quy tắc của đạo đức. Bởi trong thực tế, nhiều người không biết và hiểu nhiều về pháp luật liên quan. Nhiều quy tắc, yêu cầu, đòi hỏi các chuẩn mực đạo đức được nhà nước sử dụng và nâng lên thành quy phạm pháp luật. + Đạo đức là cơ sở, môi trường thuận lợi để tiếp thu, cảm nhận và thực hiện pháp luật. Đạo đức được điều chỉnh ở các cộng đồng nhỏ hơn, không thể thiếu được trong mỗi con người. Những quan niệm, quy tắc đạo đức được thừa nhận trong pháp luật góp phần làm cho pháp luật được thực hiện một cách nghiêm chỉnh, tự giác hơn. Cũng như có được nền tảng nhận thức, đánh giá, điều chỉnh hành vi phù hợp qua đạo đức. Đối với những quan niệm, quy tắc đạo đức trái với ý chí của nhà nước sẽ cản trở thực hiện pháp luật trong thực tế. + Nhiều quan điểm đạo đức được thể chế hoá trong pháp luật. Nhiều quy tắc đạo đức phù hợp với ý chí của nhà nước được thừa nhận trong pháp luật. Đây là sự công nhận các quy phạm, các nguyên tắc tiến bộ. Cũng như từ đó điều chỉnh các mối quan hệ được phát sinh trong cộng đồng. + Những quan niệm, quy tắc đạo đức trái với ý chí của nhà nước sẽ trở thành tiền đề để hình thành nên những quy phạm thay thế chúng. Từ đó cũng góp phần hình thành nên pháp luật, mang đến các quy định tiến bộ. Cũng như loại bỏ các quy phạm, các chuẩn mực lỗi thời trong cộng đồng. + Ý thức đạo đức cá nhân có tác động mạnh mẽ đến việc thực hiện pháp luật. Khi tham gia và thực hiện với các quy phạm đạo đức tiến bộ, người ta có thể nhận thức tốt hơn về đúng, sai, phải trái. Người có ý thức đạo đức cao trong mọi trường hợp đều nghiêm chỉnh thực hiện pháp luật, không lợi dụng sơ hở, hạn chế mà lách luật, trốn luật. Từ đó mang đến hiệu quả đảm bảo thực hiện pháp luật. Tác động của pháp luật tới đạo đức Pháp luật mang ý nghĩa xây dựng nhiều hơn đến đạo đức. Khi pháp luật có thể thừa nhận và mang đến các chuẩn mực, các quy phạm bắt buộc chung. + Thông quan các ghi nhận các chuẩn mực đạo đức, được thừa nhận. Từ đó đạo đức được phổ biến rộng rãi và bắt buộc thực hiện trong xã hội. + Là công cụ, phương tiện bảo vệ chuẩn mực đạo đức một cách hữu hiệu bằng các biện pháp, chế tài cụ thể. Bởi đây có thể là các quy phạm được nhà nước ban hành. Pháp luật có vai trò to lớn trong việc duy trì, bảo vệ và phát triển các quy tắc đạo đức phù hợp, tiến bộ trong xã hội. Pháp luật khẳng định, bảo vệ và phát huy những nguyên tắc, chuẩn mực của truyền thống đạo đức. Cũng như đảm bảo cho các chuẩn mực đó được thực hiện. Những quan niệm đạo đức được pháp luật thừa nhận sẽ được đảm bảo thực hiện bằng các biện pháp mang tính quyền lực nhà nước. Do đó mà các chuẩn mực được nâng lên thành luật. Do đó những quan niệm đạo đức sẽ có phạm vi tác động đến mọi chủ thể và được bảo đảm bằng các biện pháp quyền lực nhà nước. + Pháp luật còn có tác động giữ gìn và phát huy những giá trị đạo đức của dân tộc. Trên tinh thần của đạo đức tiến bộ, ngăn chặn sự thoái hóa, xuống cấp của đạo đức. Mang đến hiệu quả cho nhận thức, điều chỉnh hành vi của con người trong xã hội. Và điều chỉnh sự ổn định, chất lượng xã hội cao. + Pháp luật cũng có thể loại bỏ các chuẩn mực đạo đức đã lỗi thời, cải tạo các chuẩn mực đạo đức. Ggóp phần tạo nên những chuẩn mực đạo đức mới, phù hợp hơn với tiến bộ xã hội. Cũng như xây dựng tính chất văn minh và hiệu quả xây dựng cộng đồng. Video về đạo đức là gì? mối tương quan giữa đạo đức và pháp luật