Hệ tuần hoàn là gì?
Hệ tuần hoàn nói chung là hệ cơ quan có chức năng tuần hoàn máu trong cơ thể của hầu hết các động vật. Hệ tuần hoàn vận chuyển chất dinh dưỡng, oxy, cacbon đioxide, hormone, tế bào máu ra và vào các tế bào trong cơ thể để nuôi dưỡng nó và giúp chống lại bệnh tật, ổn định nhiệt độ cơ thể và độ pH, và để duy trì cân bằng nội môi. Bên cạnh đó, hệ tuần hoàn tiếp nhận sản phẩm phân huỷ (chất thái, CO2,..) do tế bào thải ra qua nước mô rồi theo máu đến các cơ quan bài tiết để thải ra ngoài.
Hệ tuần hoàn gồm những cơ quan nào?
Hệ tuần hoàn ở người là mạng lưới gồm máu, mạch máu và bạch huyết. Hệ tuần hoàn vận chuyển oxy, hormon và các chất dinh dưỡng thiết yếu vào các tế bào trong cơ thể để nuôi dưỡng nó và giúp nó hoạt động tốt.
Chức năng chính của hệ thống tuần hoàn là vận chuyển các chất dinh dưỡng và khí đến các tế bào và mô trên khắp cơ thể. Điều này được thực hiện bởi sự lưu thông của máu. Hai thành phần của hệ thống này là hệ thống tim mạch và bạch huyết.
Hệ thống tim mạch bao gồm tim, máu và mạch máu. Nhịp đập của tim thúc đẩy chu kỳ tim bơm máu đi khắp cơ thể.
Hệ thống bạch huyết là một mạng lưới mạch máu của các ống và ống dẫn thu thập, lọc và đưa bạch huyết trở lại lưu thông máu. Là một thành phần của hệ thống miễn dịch, hệ thống bạch huyết tạo ra và lưu thông các tế bào miễn dịch gọi là tế bào lympho. Các cơ quan bạch huyết bao gồm các mạch bạch huyết, hạch bạch huyết, tuyến ức, lá lách và amidan.
Hệ tuần hoàn người gồm các cơ quan: tim, phổi, não, thận.
Trong hệ tuần hoàn mạch máu sẽ là những ống rỗng đem máu đi khắp cơ thể trong dòng chảy không bao giờ chấm dứt. Nếu nối tất cả các động mạch, mao mạch và tĩnh mạch của một người lớn, nó có thể kéo dài lên tới khoảng 100.000km. Trong cơ thể con người có 3 loại tuần hoàn chính xảy ra thường xuyên đó là:
– Tuần hoàn phổi: Chu kỳ của tuần hoàn sẽ mang máu bị thiếu oxy ra khỏi tim, đến phổi, rồi trở lại tim.
– Tuần hoàn hệ thống: Bộ phần này sẽ mang máu giàu oxy ra khỏi tim để truyền đến các bộ phận khác trong cơ thể.
– Tuần hoàn mạch vành: Loại tuần hoàn này có chức năng cung cấp máu cho tim. Sau đó được oxy hóa để tim có thể hoạt động bình thường.
Hệ tuần hoàn hở
Hệ tuần hoàn hở là một dạng hệ tuần hoàn, thường xuất hiện ở đa số các loài thân mềm (trừ mực ống, bạch tuộc và chân khớp), đây là hệ tuần hoàn không có mao mạch. Gọi là “hở” bởi máu có thể thoát ra khỏi hệ thống tuần hoàn. Máu sẽ được tim bơm vào một khoang chính gọi là khoang cơ thể bao xung quanh các cơ quan, cho phép các mô trao đổi chất trực tiếp với máu và sau đó máu sẽ quay lại tim bằng hệ thống mạch góp. Hệ thống này chỉ thích hợp đối với các loại động vật nhỏ như động vật chân khớp hay thân mềm
Sở dĩ gọi là hệ tuần hoàn “hở” vì máu có thể thoát ra khỏi hệ thống tuần hoàn. Hệ thống này chỉ thích hợp với các động vật nhỏ gặp ở đa số động vật thân mềm (ốc sên, trai…) và chân khớp (côn trùng, tôm…).
– Đặc điểm:
+ Máu được tim bơm vào động mạch và sau đó tràn vào khoang cơ thể. Ở đây máu được trộn lẫn với dịch mô tạo thành hỗn hợp máu – dịch mô. Máu tiếp xúc và trao đổi chất trực tiếp với các tế bào, sau đó trở về tim.
+ Máu chảy trong động mạch dưới áp lực thấp, tốc độ máu chảy chậm.
Hệ tuần hoàn kín
Hệ tuần hoàn kín là hệ thống tuần hoàn mà ở đó lượng máu được lưu thông liên tục trong mạng lưới mạch máu. Ở trong hệ tuần hoàn này, máu được lưu thông dưới áp lực cao, bởi vậy mà tốc độ chảy của máu sẽ nhanh hơn. Các tế bào của mô không tiếp xúc trực tiếp với máu nhưng được tắm trong dịch mô. Dịch mô được hinh thành từ máu nhờ vào quá trình lọc qua thành mao mạch.
Ở các động vật có xương sống, đa phần dịch mô quay trở lại mao mạch với một áp suất thấp hơn nhưng một số lại được gom vào một hệ thống dẫn riêng biệt, hệ thống được gọi là các mạch bạch huyết. Chúng sẽ đem dịch mô trở lại trong vòng tuần hoàn với áp lực thấp hơn áp lực của dịch mô. Hệ thống tuần hoàn kiểu này hoạt động rất hiệu quả và là một nhân tố quan trọng trong quá trình tiến hoá của các loài động vật có xương sống kích thước lớn.
Các dạng hệ tuần hoàn khác
Hệ thống tuần hoàn đơn
Hệ thống tuần hoàn đơn là hệ thống tuần hoàn mà máu chỉ đi qua tim một lần trước khi đi tới các mô của cơ thể. Các loài cá thường có hệ tuần hoàn đơn vì chúng có được đệm đỡ từ môi trường xung quanh và thân nhiệt thay đổi theo nhiệt độ của môi trường. Trong hệ tuần hoàn đơn, máu sẽ đi từ tim ra dưới một áp suất thấp và chảy đến mang qua động mạch vào mang.
Sau khi được oxi hoá, máu đã được tập trung vào động mạch ra mang, chúng được gom lại để tạo thành một mạch máu lớn duy nhất gọi là động mạch chủ lưng, được chạy dọc thân cá. Các nhánh của động mạch chủ lưng trực tiếp đi tới các khoang ở trong cơ thể. Sau khi được khử oxi, máu được tập trung dưới áp suất thấp vào một khoang chứa máu lớn được gọi là xoang tĩnh mạch. Các xoang chứa máu có thể tích lớn, từ chỗ đó máu sẽ chảy đến tim.
Hệ thống tuần hoàn kép
Hệ thống tuần hoàn kép là hệ thống tuần hoàn trong đó máu sau khi được oxi hoá sẽ được trở lại tim lần thứ hai trước khi được đi đến các mô trong cơ thể. Do được đi qua tim hai lần nên áp lực máu và tốc độ của dòng chảy là rất cao. Hệ thống tuần hoàn kép sẽ bao gồm hai vòng tuần hoàn nhỏ hơn là vòng tuần hoàn phổi và vòng tuần hoàn hệ thống. Các loài lưỡng cư, bò sát, chim và thú có hệ thống tuần hoàn này.
– Vòng tuần hoàn phổi: máu sau khi bị khử oxi sẽ được đưa vào tâm nhĩ phải ở trong tim, từ đây máu sẽ được chuyển qua tâm thất phải và được bơm lên phổi thông qua động mạch phổi. Ở phổi, máu sẽ giải thoát khí CO2 và hấp thụ oxi rồi quay trở lại tĩnh mạch phổi
– Vòng tuần hoàn hệ thống: máu chảy dưới áp lực cao từ tâm thất trái qua động mạch chủ để phân phối đi khắp cơ thể. Sau khi trao đổi chất với các tế bào trong mô, máu sẽ trở lại tâm nhĩ phải qua tĩnh mạch chủ trên và tĩnh mạch chủ dưới kết thúc vòng tuần hoàn.
Phân biệt hệ tuần hoàn hở và hệ tuần hoàn kín
Hệ tuần hoàn hở và hệ tuần hoàn kín là hai trong số bốn dạng của hê tuần hoàn. Ở phần này chúng ta sẽ so sánh để phân biệt hai hệ tuần hoàn này.
* Giống nhau: Đều là một hệ thống tuần hoàn trong cơ thể
* Khác nhau:
– Hệ tuần hoàn hở:
+ Gặp ở một số động vật không xương sống có kích thước nhỏ
+ Máu vào động mạch, tràn vào khoang cơ thể rồi theo tĩnh mạch về tim; không có mao mạch
+ Lượng máu ít, chỉ chiếm khoảng 3% đến 10% khối lượng của cơ thể.
+ Máu tiếp xúc và trao đổi chất trực tiếp với tế bào
+ Máu chảy trong động mạch dưới áp lực thấp, tốc độ máu chảy chậm
+ Hiệu quả của hệ tuần hoàn này là thấp
– Hệ tuần hoàn kín:
+ Gặp ở một số động vật không xương sống và có ở tất cả các động vật có xương sống
+ Máu được lưu thông liên tục trong mạch kín, có mao mạch
+ Máu trao đổi chất với tế bào thông qua dịch mô
+ Máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao, tốc độ máu chảy nhanh
+ Hiệu quả tuần hoàn cao
********************
Đăng bởi: Thcs-thptlongphu.edu.vn
Chuyên mục: Tổng hợp
